Kara y Krus- Ang laru ng dalawang mukha ng buhay

Higit isang oras lamang ang biyahi mula Manila patungo Cagayan de Oro kung ako ay sasakay ng eroplano pauwi. Ngunit minsan mas gugustuhin kung sumakay ng barko hindi dahil mahal ko ang karagatan, ngunit dahil sa isang kwentong naihabi at nagmulat sa aking kamalayan. Ang kwento ng mga Badjao sa Puerto ng Cebu.

Madaling araw yun nung dumaung ang barko na aming sinasakyan mula Manila sa pantalan ng Cebu. Kasabay ng pagsikat ng araw at paunti-unti pagsasampa ng barko sa daungan, makikita mo ang maganda at maunlad na bayan na ito. Malinis at hindi kasing- gulo ng pantalan sa Manila.
Ngunit ang nakatawag pansin sa akin ay ang grupo ng mga Badjao na sumasalubong sa amin. Sakay sa kanilang mga bangka, kumakaway at sumisigaw sila sa salitang hindi ko naintindihan. May lalaki, babae, binatilyo, dalagita at ang nakakagulat may isang sanggol na walang saplot nakahiga sa ibabaw ng bangka. Maraming mga pasahiro dumungaw at ang iba sa kanila ng simulang maghagis ng barya. Nakakamangha ang kanilang galing sa pag-langguy at pagsisiid, tinataas nila ang baryang nakukuha sa tuwing sila ay lulutang marahil bilang tanda ng kanilang pagpapasalamat.

Hindi lang isang tribu, magulang, anak o magkakaibigan ang aking nakikita sa oras na iyon ngunit mas higit kung nakita ang isang kumunidad. Isang kumunidad na nakalimutan na ng panahon. Isang kumunidad na sumasabay sa bawat hampas ng alon, isang kumunidad na nabubuhay sa pakipag sapalaran. Maaring sabihin ng iba ito ay isang uri ng panglilimos, larawan ng katamaran at kamang-mangan, ngunit sa bansang demokrasya at mahirap tulad sa atin, sadyang napaka hirap mag husga dahil ang pinakahantungan sa lahat ay kung paano mo tugunan ang kalam ng sikmura.

Maaring sabihin natin na mas lamang tayo sa kanila. May trabaho. Nakag-aral. Nakakakain. Nakatira sa sa desinting bahay at higit sa lahat natatamasa natin ang simpling kaginhawa-an sa buhay. Hindi ko alam kung ano ang nasa isip ng mga taong naghahangis ng barya sa kanila. Maaring naawa. Maaring naaliw, o kaya nagyayabang lamang. Ngayon, baliktarin natin ang kabilang mukha ng barya. Hindi sila nag-aalala na maputulan ng tubig o kurente. Hindi sila nagpapakahirap mag-ipon para lang makabili ng mamahaling sapatos. Hindi sila pumupunta sa gym para magpapayat, at higit sa lahat hindi sila dumadalaw sa kanilang doctor para masubaybayan ng tama kanilang ang blood pressure at sugar level.

Ang init ng araw at lamig ng gabi ay nagtuturo sa kanila na maging matatag at matapang. Ang kulay ng kanilang mga balat at buhok, ay, para sa iba ay mababaw na batayan upang sila ay tingnan at tratohin na iba, at ang masakit, itangi na sila ay kabilang sa lipunan na ating ginagalawan.

Maaring sa maraming kadahilanan pilit nating inilayo ang ating mga sarili sa kanila. Sa pisikal at estado ng buhay sila ay naiiba para sa marami. Ngunit ang totoo lahat tayo ay parihang nakipagsapalaran sa malawak na karagatan ng buhay. Lumalangoy, sumisisid at pumapaibabaw sa mga alon para lang mabuhay. Katulad nila ang ating buhay ay puro walang ka siguraduhan, mapanganib at nakakatakot.

Tumingin ako sa silangan at unti-unti ng sumabog ang liwanag na siyang lalong naglalantad ng totoong kalagayan at kwento ng ating mga kapatid na Badjao. Nakakapanglulumo. Sa mga oras na iyon, hindi ako umuyuko para maghulog ng barya, kundi ako ay tumingala sa langit sabay usal ng maikling panangalin na sana balang araw ang mga taong ito ay mahango mula sa karagatan ng kamangmanggan at kahirapan.

Dumukot ako ang barya sa aking bulsa. Inihagis ko ito pataas at sinalo. Ginawa ko ito sa maraming bisis. Sa bawat bagsak nito sa aking palad ibat-ibang mukha ng barya ang pumapaibabaw. Tulad ng larung kara krus ang buhay ay may dalawang mukha, hindi mo alam kung ano ang sunod ng mangyayari at kung ikaw ay nakataya sa maling mukha …ikaw ay talo.

Ngunit sa kabila ng lahat na ito tayo ang maging panatag kahit tayo ay inihagis pataas pababa tulad ng isang barya inihulog sa dagat kung alam natin kung kaninong kamay ang sumasalo sa atin. Ang kamay ng Diyos na bibigay sa ating ng lakas hindi man tiyak ang kinabukasan ngunit tiyak natin kung sino ang may hawak nito. Sa karagatan ng buhay na puno ng alon ng problima at pagsubok na maaring lumunod sa atin, isang magandang aral ang dulot sa atin ng mga Badjao. Ang tumingala, kumaway at tumititig sa itaas dahil para sa kanila nagmumula sa itaas ang biyaya at pagpapala. Hinawakan ko ulit ang barya at nakangiting inihangis pataas at sinalo. Sa pagkakataong ito hindi ko na tinitingnan kung anong mukha ang pumapaibabaw. Bumalik ako sa aking cabin at doon pinagpatuloy ko ang paglalaro ng kara krus sa aking palad, ang laro ng dalawang mukha ng buhay.

Tamang Landas!

Di bali na't nasasaktan at umiiyak, tamang landas naman ang tinatahak.

Maguindanao, bayan kung sinilangan!

Ipinanganak ako sa bayan na ito, ngunit ilang araw pa lang mula nong akoy isilang nilisan ng buoang pamilya ang bayang ito dahil sa walang tigil na digmaan na ang mga ordinaryong mamayan ay walang alam kung ano talaga ang ugat at kadahilanan. Paminsan-minsan na iisip ko na balang araw ang bayan na ito ay muli ko pong babalikan, at sana mangyayari ito pagdating ng panahon.

Ilang araw pa lang ang nakalipas nagimbal hindi lamang ang sambayanang pipilino sa karumal-dumal na pagpaslang ng higit sa 57 ka tao sa bayang ito. Ang ilan sa kanila ay mga mamahayag na ginampanan lamang ang kanilang mga trabaho sa paglikum at paghatid ng balita. Ang pangyayari ay sumagat hindi lamang sa aking puso ngunit sa lahat na tao sa buong mundo na nagmamahal sa hustisya at demokrasya.

Ako ay nakikisa sa mga biktima at sa kanilang mga mahal sa buhay sa pagsisigaw upang mailantad ang katotohanan at mapanagot ang may sala. Ang aking inunan ay naibaon sa bayang ito, ako ay naging parti sa kasaysayan maging sa walang katotorang digmaan.

Dalangin ko na sa panahon sa ako ay mabigyan ng Diyos ng pagkakataon na makabalik sa bayang ito, sana ito ay maging bayan na ng pag-asa, katahimakan at pagkaka-isa kristiyano man o muslim.

Bagsik ni Ondoy (September 26, 2009)

(Ang mga kotsing ito ay tila mga laruan lamang na nagkalat sa daan)

(Isang Ama na buong lakas na inilayo ang anak sa panganib)

(Ang lupit ng kalikasan)

Sapat na iyon...

Nagdadalawang-isip. Nangagamba. Natatakot.
Ang daming tanong na pumapasok sa ating isipan na para bang lahat na iyon ay gusto nating masagot agad. Isang tanong na may kabuntot na ibang tanong, o kaya isang kasagutan sa may dalang ibang tanong. Bakit kaya kailangan pang masaktan? bakit ba ang tao ay nagkakasakit? O bakit ang isang bagay na sinimulan mo ng tama ay nagtatapos na mali sa paningin ng iba.

Iiyak. Nagdaramdam. Nagtamtampo.
Ang madalas nating takbuhan at kublihan. Kublihan ng isang taong walang ibang kakampi kundi ang kanyang sarili. Sa isang sulok ng kanyang puso doon siya kukubli at pansamantalang sisilong habang unti-unti niyang pinupulot at pinagtagpi-tagpi ang mga nawasak na pangarap na sinira ng mapaglarung tadhana.

Pasasalamat. Pananampalataya. Panalangin.
Ang tootong lakas ng bawat isa. Sa mga tanong at pangamba na hindi kayang sagapin at sagutin ng ating isipan, at sa mga tanong ng buhay na may nakakubling takot...sa lahat na kayang gawin ng kalikasan at tadhana sapat na ang malaman na may isang DIYOS na nagmamahal at nag aaruga sa ating lahat. Sapat na iyon para sa lahat nating katanungan, dahil Siya ang lahat at ang lahat ay SIYA.

Si Catty at ang malagong Palmera

(Ang Palmerang ito, habang buhay pa ay isang ala-ala para kay Catty at ang aming saglit na pagkaka ibigan)

Hindi ko alam kung siya ay sadyang iniwan o talagang naiwan ng kanyang ina. Siya ang nag-iisang kuting na lihim kung itinatago, pagkatapos ang lahat na mga pusa ay pinaghuhuli at tinipon sa malayong lugar. Sa planta na kung saan ako nagtatrabaho, ang pusa at mga ibon ay mga salot. Sinisira ng mga pusa ang iilang gamit at produkto ng kompanya na naka imbak sa bodiga. Ang mga ipot naman ng ibon ang dahilan kung bakit ang planta ay nababalutan ng mga nets, ang lahat na maaring daraanan ng mga ibon

Madaming pusa ang ang nahuli mula sa departamento na kung saan doon ako naka pwesto. Ipinasok sila sa isang sako, at ang sabi, itatapon daw sa malayong lugar, ngunit ang totoo hindi na namin alam kung saan talaga dinala ang mga pusang iyon, maaring sila ay tipinapon sa ilog o kaya sadyang iniwan lang sa tabing daan o ang masaklap iniling na buhay.

Mga alas 11:00 ng umaga matapos ang marahas na hulihan ng mga pusa, tinawag ako sa isa kung mga tauhan. Sabi niya, "Sir may isa pa pong kuting dito ang naiiwan" pinuntahan ko, at nakita ko ang isang maliit sa kuting na ka silid sa isang kahon sa isang sulok ng aking departamento. Natutulog siya na walang ka alam-alam na ang kanyang Ina ay hinuli na at inilayo na sa kanya. Habang tinitignan ko siya, naantig ang ang puso. Maaring itinakas at itinago siya ng kanyang Ina sa ka-initan ng hulihan.

"Huwag mung ipagsasabi na may nakita kang isang kuting" yan ang sabi ko sa aking tauhan na nakakakita sa kanya. "Yes sir" tugon niya sa akin. Binuhat ko ang kuting at dinadala malapit sa aking lamisa. Habang buhat-buhat ko siya, bahagya siyang gumalaw-galaw at pilit na dinidilat ang kanyang maliit na mata. Balak ko siyang iuwi ngunit walang mag-aalaga sa kanya sa pagkat nag-iisa ako sa bahay na aking inu-upahan at buong araw ako nasa trabaho.

Inilagay ko siya sa maliit na kahon at bumalik sa aking trabaho. Nakalimutan ko na siya, nang mga banda alas 3:00 ng hapon nakarinig ako ng isang maliit na meow ng isang kuting. Natatranta ako, baka kasi marinig ng iba at malalaman na nagtatago ako ng isang kuting na kina susuklaman ng mga may-ari ng planta. Binitbit ko siya palayo patungo sa isang sulok. Alam ko gutom na siya, insakto oras na ng pag-alas 3:00 na break inutusan ko ang isa kung kasama na bumili ng fresh milk pagkabalik niya mula sa kanyang breaktime. Gamit ang cotton buds na inilublub ko sa gatas unti-unting napapawi ang kanyang pagkagutom at pagka-uhaw. Awang-awa ako sa kanya habang pilit niyang sinisip ang gatas mula sa cotton buds.

Araw-araw nagdadala ako ng gatas para sa kanya. Habang nasa bahay ako, naiisip ko pa rin siya kung ano kaya nangyayari sa kanya sa buong gabi na iniwan ko siya sa loob ng planta. Pagkapasok ko kinabukasan siya agad ang aking pinupuntahan, at tila alam na niya kung may dumarating, agad itong nag-iingay na tila nag papapansin. Ang unang 30 minuto ko sa trabaho ay inila-an ko sa pag-aalaga at pagpapainum sa kanya ng gatas gamit ang bulak na matiyagang kung inilublub sa gatas na dala ko araw-araw. Minsan kahit busog na siya, itoy nag-iingay parin, ngunit sa tuwing ilalapit ko ang aking mga daliri agad itong tatahimik hahawakan at aamuyin niya ito at makikita mo sa kanya ang kapanatagan kung alam niya na nandiyan ako.

Lumipas ang tatlong lingo. Malakas na siya at lalo na siyang nag-iingay at palaging nagpapapansin. Gusto niya palaging nandidiyan ako. Ayaw na niya sa loob ng kahon. Aliw na aliw siya kung ito'y ilalapag at hayaan gumagala sa napakalawak na planta. Ngunit hindi maari, dahil alam kung ipinagbawal ang mga pusa sa loob ng planta. May 14 akong tauhan sa departamento at kinausap ko sila tungkol sa kuting. Aliw naaliw ang lahat sa maliit na kuting sa tuwing papasok kami sa umaga dahil agad itong sasalubong sa amin at nag-iingay na tila naglalambing. Tatahimik lang iyon kung siya ay hahawakan at himas-himasin. Pinangala-an natin siyang si Catty. Dahil nag-iingay siya kung ipapasok sa loob ng kahon hinahaya-an na lang namin siya paminsan-minsa na gumala at sumunod -sunod sa kahit kanino , salamat na lang bihirang-bihira kung umikot at dumalaw sa departmento ko ang may-ari. Sa tuwing natutunugan ko na parating ang may-ari agad- agad ko itong ipapasok sa loob ng drawer ko at bibigyan ko ng anumang pwedi niyang pag-laruan upang kahit ilang saglit ito ay manahimik.

Ako lang at mga tauhan ko ang nakaka alam tungkol kay Catty. Habang lumalaki siya lalo siya naging malikot. Hindi mo na siya pweding ikulong. Lalo akong nag-alala kung paano ko siya itatago, dahil iba siya kay sa mga pusa dati na nandidito sa planta. Ang mga iyon ay takot sa mga tao at nagtatago, ngunit si Catty iba, siya ay sumasalubong at nakipag-lambingan sa mga tao.

Sabado iyon, insakto 10:00 ng umaga ng ako ay umalis sa para sa aming lingohan meeting. Hinabilin ko si Catty sa isa sa aking mga tauhan. Alas 12:00 na natapos, at agad akong dumitso sa canteen upang magtaghali-an. Pagkatapos bumalik na agad ako sa loob ng departamento ko. Kapansin-pansin ang katahimikan. Umikot ako sa linya upang tingnan ang pinag-gagawa ng aking mga tauhan. Pag pasok ko pa lang napapansin kung nagbubulung-bulongan sila. Lahat nakatingin sa akin maliban kay Jose naka-upo at nakatakod sa akin. "Jose anung nangyayari, bakit ka nakaupo ka diyan sa oras ng trabaho?" Tumayo siya at humarap sa akin. "Sir sorry po" malungkot niyang tugon. "Sir si Catty po...si Catty po...sorry po hindi ko talaga sinasadya"dagdag pa niya. "Bakit ano nangyayari?" nanglamig ako nung ituro niya sa akin ang duguan niyang sapatos. "Sir si Catty nabagsakan mo ng finished products, hindi ko pa alam na sumunod siya sa akin." hindi ko po lubos maiisip kung paano makakayanan ni Catty sa liit ng kanyang katawan, ang mahigit 25 kilos na produkto na binagsak ni Jose mula sa kanyang pagkabuhat nito papunta sa sahig na kung saan nandoon si Catty naglalaro.

Tinitingnan ako ng lahat habang ginagawa ko ang maliit na kabaung para kay Catty. Yari ito sa isang karton na pinagtitigahan kung pagandahin na parang isang balot ng regalo. Ibina-on ko siya sa labas mismo ng aming planta, katabi ng isang katatamin lang na Palmera. Sa kanyang puntod nakalagay ang isang salitang "CATTY" na kasulat sa isang kartulina na kulay pink na may mga palamuti na gawa rin ng isa kung kasama.

Dalawang taon na ang nakalipas, ngunit sa tuwing nakikita ko ang malagong Palmera sa labas ng planta, ito ay nagpapa-alala sa akin kay Catty at ang aming saglit na pagkakaibigan. Pagkaka ibigan na nagsimula sa isang marahas na pagtingin ng tao sa mga hayup. Pagkakaibigan na hindi pangkaraniwan, pag kakaibigan ng tao at hayup na sinaksihan ng isang Malagong Palmera.

Kung ang Pag-ibig ay pagpaparaya,

kaylan kaya ako liligaya?